Kara umowna jest zastrzegana w umowach w ramach zasady swobody umów (art. 353¹ Kodeksu cywilnego). Pełni ona przede wszystkim funkcję sankcyjną, odszkodowawczą, represyjną, stymulującą drugą stronę do wykonania określonego zobowiązania umownego.

Jaki będzie cel kary umownej oraz jakie świadczenie umowne będzie ona zabezpieczała zależy od woli stron ukształtowanej w ramach wspomnianej zasady swobody umów. Należy tylko pamiętać o tym, że treść lub cel zastrzeżonej w umowie kary umownej nie może się sprzeciwiać właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.